PROBİYOTİKLER

 

 

    BODYFARMASİ olarak bu yazımızda probiyotiklerden, bağırsak mikroflorasına(yüzeyine) etkilerinden bahsedeceğiz.

   Öncelikle probiyotiklerle ilişkili olup probiyotiklerle karıştırılan 3 kavramı tanımlayalım.

1)Probiyotikler

    İlk olarak 1965 yılında Lily ve Stillwell tarafından keşfedilmiştir. Latincede "Yaşam için" anlamına gelmektedir. Ağız yoluyla alındıklarında sindirim kanalında olumlu etkiler sağladığı bilinen canlı mikroorganizmalardır. İnsan mikroflorasına göre değişmekle birlikte 500' den fazla tür bulunur(1,2). Doğal yollarla fermante süt ürünlerinden(mayalanmığ yoğurt, kefir, yoğurt gibi), veya fermante edilmiş bitkisel ürünlerden (boza, turşu, tarhana, şalgam) alınabilir. Fermante edilen bu ürünler fermante edilmemiş haline göre vitamin açısından çok daha zengindir, ayrıca sindirilebilirliği daha yüksektir. Örneğin çevrenizde laktoz intolaransından muzdarip tanıdıklarınız vardır. Bu sindirim problemi sütün içerisinde bulunan süt şekeri dediğimiz laktoza karşı bir hassasiyettir. Fakat kefirde sütün içerisindeki laktoz çoğunlukla fermante edilmiştir. Ve sindirimde bir sıkıntı yaşamazlar. sindirilebilirliği daha yüksek derken kastımız budur."

2)Prebiyotikler

    Prebiyotikler yakın zamanda ortaya çıkmış bir kavramdır. İlk olarak 1995'te Gibson ve Roberfroid tarafından "Kolondaki bir veya sınırlı sayıdaki bakterinin aktivitesini ve/veya büyümesini uyararak konağı faydalı olarak etkileyen ve sonuç olarak konağın sağlığını geliştiren sindirilemeyen gıda katkısı" olarak tanımlamıştır(3). Sindirim enzimleri tarafından parçalanamayan, neticede kalın bağırsaktaki probiyotikler tarafından parçalanan cansız, kısa zincirli oligosakkaritlerdir( Karbonhidrat türevi). Aslında prebiyotikleri probiyotiklerin yiyeceği gibi düşünebilirsiniz. Prebiyotikler sindirim sistemi için çok faydalıdır. Fakat bu faydası doğrudan değil dolaylıdır. Prebiyotikler probiyotikleri besler. Probiyotiklerde sindirim kanalımızda olumlu etkiler gösterir. Prebiyotiklerin tanımlamaları ve özellikleri göz önüne alındığında diyet lifi ile benzeşmektedir. Lifli gıdalar genellikle prebiyotiktir. Prebiyotik tipleri ve kaynakları ile ilgili Akademik Gıda Dergisi şu şekilde belirtir(4).

3)Sinbiyotikler

    Sinbiyotikler ilk olarak 21.yy başlarında "prebiyotik ve probiyotikleri birarada bulunduran besin ya da katkı maddeleri" olarak tanımlanmıştır. insan vücuduna probiyotiklerle birlikte yakıtı olarak prebiyotiklerin de verilmesiyle probiyotiklerin daha uzun süre hayatta kalacağının varsayılması üzerinde ortaya çıkmıştır(5). Henüz faydasını destekleyen bilimsel bir kanıt olmamasına karşın yapılan bazı çalışmalar saf probiyotikten daha faydalı olabileceğini göstermektedir(6).

    Şimdi probiyotiklerin sindirim sistemimize faydalarını anlatmadan önce bağırsak mikrofloramızı tanıyalım:

Bağırsak Mikroflorası Yapısı

    Bağırsak yüzeyi, ilk doğduğumuzda tamamen sterildir. Yani hiçbir mikroorganizma bulunmaz. Vücut mikrobu tanımaz, bu nedenle bağışıklık zayıftır. Bağışıklık sistem, göstergesi olan IgA azlığı enfeksiyonları ve ishalleri beraberinde getirir. Anne sütünün ilk 6 ayda ne kadar önemli olduğunu bilmeyeniniz yoktur. Bunun için onlarca neden sayılabilir. Bunlardan biriside anne sütünde bulunan sIgA ve anne sütünde bulunan biyolojik olarak aktif mikroorganizmaların bebeğin ilk bağışıklığını oluşturmasıdır. Yani anne sütü bebekler için en önemli probiyotik ve probiyotiklerin tercih edeceği oligosakkaritleri içerdiği için önemli prebiyotiktir. Mikroflora dediğimiz kavram  parmak izi gibidir. Mikroflorada bulunan bakteri türleri, miktarları kişiden kişiye değişir. Bu farklılaşmanın en önemli aşaması bebeklik dönemidir. Bebeğin doğum şekli dahi bu farklılaşmada etkilidir. Normal doğumla dünyaya gelen bebeklerde, annenin vajinasından yararlı bakterileri aldığı için ileride bağışıklığı daha yüksek olur. Fakat sezeryanla doğan bebeklerde vajinal flora aktarımı gerçekleşmez(7). Özet olarak mikrofloramızın probiyotik haritası daha bebeklikten çizilmeye başlar. Öncesinde de bahsettiğim gibi kişiden kişiye değişmekle birlikte 500'den fazla tür probiyotik bulunmaktadır. Bunlardan bir kısmını Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi şu şekilde tablolaştırmıştır(8):

 Probiyotiklerin Sindirim Sistemi Bozukluklarında Kullanımı

    Probiyotiklerin sindirim sistemi bozukluklarında fayda mekanizmaları:

• Antimikrobiyal madde üreterek, patojen(hastalık yapıcı) mikroorganizmaları etkisizleştirmek.
• Patojen bakterilerin sindirim kanalında tutunma bölgelerini bloke etmek.
• Patojen bakterilerle besin için rekabet ederek patojen bakterilerinin güçlenmesini engellemek.
• enfeksiyon durumunda immün sistemi uyarmak şeklinde sıralanır(9).

   Gastrointestinal sistem(Sindirim kanalı) hastalıklarında kullanımı ile ilgili yapılmış çalışmalar mevcuttur:

1) Diyare= Peru'da Protein Enerji Malnütrisyonlu ve bu durumun getirisi olarak diyareli 204 çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada 99 çocuğa Lactobacillious GG suşu probiyotik olarak verilmiş. 105 çocuğa ise plasebo(deney amacıyla verilen etkisiz ilaç) verilerek kontrollü bir deney yapılmıştır. Probiyotik uygulaması anne sütü almayan çocuklarda ishal epizotlarını önemli ölçüde azaltırken anne sütü alan çocuklarda önemli bir değişim olmamıştır(10).

2)Ülseratif Kolit= Japonya'da 21 ülseratif kolit hastası üzerinde yapılan kontrollü deneyde, 11 hastaya "Bifidobakterli Fermante Süt"(BFM) verilmiş 10 kişilik kontrol grubu olarak ayrılmıştır. 1 yılın sonunda yapılan incelemelerde BFM verilen ülseratif kolit hastalarının alevlenmelerinde istatiksel olarak anlamlı miktarda azalma görülmüştür(11).

3)İrritabl Bağırsak Sendromu(İBS)=İBS, diğer adıyla huzursuz bağırsak sendromu karın ağrısı, ishal, kabızlık, kramplar ile karakterize toplumun önemli bir kesimini etkileyen fonksiyonel bir bozukluktur. Kişiden kişiye değişmekle birlikte bazı besinler kişinin bünyesinde irritasyona neden olur ve karın ağrısı ya da dışkılama bozukluğu olarak kendini gösterir. Probiyotiklerin bu hastalarda önemli faydalar sağladığını belirten kaynaklar mevcuttur(12).  

    Bu ve bunun gibi birçok hastalıkta faydası olduğu artık bilinen bir gerçektir. Probiyotikler insan vücudunda bebeklikten başlayıp süregelen ve sürekli değişen bir yapıdır. Probiyotik bulunduran ürünleri sürekli tüketmeliyiz. Yetişilmediği yerde de takviye mutlaka alınmalıdır. Ticari olarak hangi suş olduğı farketmeksizin tüketilmelidir.

Kaynaklar

1)Nur CEYLAN, Halime ALIÇ. Bağırsak Mikroflorası ve Probiyotikler. Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi. 2012:5(1);107-113

2)Nilgün KÜLTÜRSAY. Bebeklikte Barsak Florası Gelişimi ve İmmün Sistem Etkileri. Çocuk Enfeksiyonlar Dergisi. 2009:3;75-78

3)Glean R. GIBSON, Marcle B. ROBERFROID. Handbook of Prebiotics. 2008.London/UK

4)V. Hazal ÖZYURT, Semih ÖTLEŞ. Prebiyotikler: Metabolizma İçin Önemli Bir Gıda Bileşeni. Akademik Gıda Dergisi. 2014:12(1);115-123

5)Turgay COŞKUN. Pro-,Pre-ve Sinbiyotikler. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi.2006:49;128-148

6)A. Gülin SEZEN. Prebiyotik, Probiyotik ve Sinbiyotiklerin İnsan ve Hayvan Sağlığı Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Veteriner Bilimleri Dergisi.2013:8(3);248-258

7)Ayşe GENÇ, Erdal ZORBA. Gizli Kahraman: Bağırsak Florası ve Egzersiz. 2. Uluslararası Herkes İçin Spor ve Welness Kongresi. 2019:953-958. Antalya-Alanya.

8)Başak UYMAZ. Probiyotikler ve Kullanım Alanları. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi.2010:16(1);95-104

9)Robert A. RASTAL, Glenn R. GIBSON, Harsharnjit S. GILL ve ark.Modulation of the Microbial Ecology of the Human Colon by Probiotics, Prebiotics and Synbiotics to Enhance Human Health: An Overview of Enabling Science and Potential Applications. FEMS Microbiology.2005;145-152.

10)Richard A. OBERHELMAN, Robert H. GILMAN, Patricia SHEEN ve ark. A Placebo-Controlled Trial of Lactobacillus GG to Prevent Diarrhea in Undernourished Peruvian Children. The Journal of Pediatrics.1999:134(1);15-19

11)Hideki ISHIKAWA, Ikuko AKEDO, Yoshinori UMESAKİ ve ark. Bifidobakteri-Fermente Sütün Ülseratif Kolit Üzerindeki Etkisinin Randomize Kontrollü Çalışması. Amerikan Beslenme Koleji Dergisi.2003:22(1);56-63

12) Julia B. EWASCHUK, Levinus A. DİELEMAN. Probiotics and Prebiotics in Chronic İnflammatory Bowl Disease. World Journal of Gastroenterology. 2006:12(37);5941-5950.

   BODYFARMASİ'nin bu yazısında probiyotikleri tüm yönleriye işlemeye çalıştık. Diğer yazılarımız için takipte kalın sağlıcakla kalın :)