Parasetamol nedir, ne işe yarar?
Vermidon, Calpol, Parol ... Tüm bu özel ilaç adlarından da aşina olduğumuz bir etken madde . Evet, hepsinin içerisinde parasetamol var. Bu yazımızda parasetamol nedir, ne işe yarar sorularını birçok önemli noktaya değinerek yanıtlayacağız.
Parasetamol nedir, ne işe yarar?
Parasetamol ağrı kesici ve ateş düşürücü bir etken maddedir. Ağrı kesici özelliği hafif ve orta şiddetteki ağrılar içindir. Ateşi düşürmesi ve ağrıyı kesmesi ise semptomatiktir yani ateşe sebep olan etkeni yok etmez sadece ateş belirtisini yok etmek üzerine çalışır.
Ağrı kesici birçok ilaç günlük hayatta karşımıza çıkmaktadır. Bunların neredeyse hepsi NSAİ(Non-steroidal antienflamatuvar) grubundaki ilaçlardır. Bazı kaynaklarda parasetamol etken maddesi bu gruba dahil edilir, bazılarında edilmez. Bunun sebebi, parasetamolün etki mekanizmasının ve antienflamatuvar etkisinin NSAİ ilaçlardan farklı olmasıdır. Parasetamol merkezi sinir sisteminden, COX-3(siklooksijeaz-3) enziminin faaliyetini azaltarak etki eder. Diğer NSAİ ilaçlar ise COX-1 ve COX-2 enzimlerinin faaliyetini azaltarak etki eder. Parasetamol harici NSAİ ilaçların antienflamatuvar(iltihap baskılayıcı) etkisi parasetamoldan daha fazladır. Bu farklar parasetamol ve diğer NSAİ ilaçları birbirinden ayıran ana noktalardır.
Parasetomol farklı şekillerde vücuda verilebilir. Örneğin damar içi yoldan verilebilir yahut ağızdan alınıp bağırsaklardan emilebilir. Farklı formları bulunur örneğin parasetamol içeren süspansiyonlar(hal arasında şurup olarak bilinir örn: calpol) da vardır tabletler de vardır. Bu farklılıklar önemlidir, mesela parasetamol içeren calpol şurup 2 aydan büyük bebekler tarafından kullanılabilir fakat parol tablet 6 yaşından küçüklere verilmez.
12 Yaş Üstü Çocuklar ve Yetişkinler
Günlük maksimum alım miktarı 4 g parasetamoldür(4000 mg). Kişiler 500-1000 mg parasetamolü günde 4 defaya kadar alabilirler. Fakat her insan için değil. Mesela karaciğer ve böbrek yetmezliği olan kişiler için ya da alkol kullanan kişiler için geçerli değildir.
6-12 Yaş Arası Çocuklar
6-12 yaş çocuklarda ise günlük maksimum doz, kg başına 60 mg olacak şekildedir. Fakat bu çocuklarda(6-12 yaş) kullanım 2 gramı yani 2000 mg ı geçmemelidir. Örneğin 10 yaşında 50 kilo bir çocuk düşünelim. Hesaba göre '50 çarpı 60 mg' işlemi sonucu 3000 mg parasetamol buluruz ama yine de dediğimiz gibi 2000 mg parasetamol maksimum dozdur 6-12 yaş çocuklar için. Bir başka örnek düşünelim. 7 yaşında 25 kilo bir çocuk. Bu durumda ise 25 çarpı 60 mg işlemi sonucu 1500 mg parasetamol buluruz. Bu çocuk için günlük alınacak maksimum doz 1500 mg parasetamoldür. 6-12 yaş arası çocuklarda tek seferlik alınan doz 500 mg parasetamolü geçmemelidir.
6 Yaşından Küçükler
Gelelim bebeklere ve 6 yaşa kadar olan çocuklara. Bebekler için parasetamol içerip en sık reçete edilen ilaç Calpoldür. Bebekler ve 6 yaşa kadar olan çocuklarda mor renkli olan Calpol kullanılır. Turuncu olan(Calpol plus) 6 yaş sonrası içindir.
Calpol(mor renkli) her 5 ml için 120 mg parasetamol içermektedir ve 2 aydan küçük bebekler için kullanılmaz. 6 yaşa kadar olan bireylerde maksimum doz yine kilogram başına 60 mg olacak şekildedir. Örneğin 2 yaşındaki 12 kilo bir bebek için kullanabileceğiniz günlük maksimum parasetamol miktarı 720 mg parasetamoldür. Tekrar bir uyarı: Buradaki 720 mg maksimum dozdur. Siz etki gördüğünüz minumum dozu kullanmalısınız ve günlük maksimum dozu da hiçbir zaman geçmemelisiniz. Ayrıca çocuğunuz 30 kilonun üzerindeyse( ki 30 kilo için günlük max. dozu 1800 mg eder) tek seferde verdiğiniz parasetamol miktarı 6-12 yaş grubunda olduğu gibi 500 mg ı geçmemelidir ve günlük toplam 2 gramdan fazla alım yapılmamalıdır.
Unutulmaması gereken önemli bir nokta vardır. O da şu: Etki gördüğünüz en azda dozda ilacı kullanınız. Ayrıca bu dozların gün içerisinde aralıklara bölünerek kullanılması uygundur. Tek seferde yüksek dozlar kullanmayınız. Her 6 saaate bir kullanım prospektüste(ilaç bilgi kağıdı) tavsiye edilen bir yöntemdir. Ayrıca doktor kontrolü dışında 3 günden fazla parasetamol kullanmamalısınız.
Parasetamolün diğer NSAİ(örn: diklofenak, ibuprofen, asetilsalisilik asit, etodolak) ilaçlara göre avantajı vardır. Başta da söylediğimiz gibi parastemol ağrı kesici grubundaki diğer ilaçlara göre farklı mekanizmayla çalışır. Mide kanaması riski ya da çeşitli kardiyovasküler hastalık riski NSAİ tipi ilaçlarda bir miktar bulunur. Parasetamol etken madddesinin bu konuda bu etkilerden uzak olduğunu, güvenli olduğunu söyleyebiliriz. Dezavantajı da bulunmaktadır. Parasetamol karaciğerde metabolize olan bir etken maddedir. Özellikle yüksek doz alınan parasetamol karaciğer üzerine toksik etki yapacak ve vücuttaki glutatyon (vücudumuzdaki önemli bir antioksidan madde) depolarını boşaltacaktır. O yüzden glutatyon eksikliği olan insanlar (örneğin sepsis hastalığı olan kişiler) parasetamolü dikkatli kullanmalıdır.
Dünyada yüksek doz parasetamol kullanımından kaynaklı karaciğer zehirenmeleri bolca görülmektedir. Bundan dolayı günlük dozu aşan bir tüketim hiç de hayırlı bir şey olmayacaktır. Ayrıca alkol kullanıyorsanız günde 2 gram yani 2000 mg parasetamol kullanımını geçmeyin. Yine buna benzer şekilde karaciğer ve böbrek yetmezliği olan kişiler parasetamol kullanması gerekiyorsa kesinlikle doktor kontrolünde kullanmalıdır.
Hamilelerde parasetamol güvenli bir ağrı kesici, ateş düşürücü denilebilir. Hamilelikte zararlı etkiler raporlanmamıştır ve halen hamile bireyler tarafından kullanılmaktadır fakat etki ettiği en düşük dozda ve en kısa tedavi süresinde, doktor kontrolünde kullanılması gerekir.
Emziren anneler ise parasetemol kullanılabilir. Vücuda alınan parasetamol süte az miktarda geçer ve anne tedavi edici dozlarda doktor kontrolünde parasetamol kullanmışsa bu durum risk oluşturmaz.
Yaşlılarda durum değişkendir. Eğer yaşlı birey sağlıklı ise ve günlük fiziksel aktivitesi normal ise bir yetişkin gibi parasetamol kullanabilir. Örneğin o kişi için de parasetamol günlük maksimum dozu 4 gramdır(4000 mg) ama yaşlı bireyin sağlığı veya hareket seviyesinde düşüş varsa o halde doktor kontrolünde uygun dozda ve uygun kez parasetamol kullanmalıdır.
Bugün BODYFARMASİ oluşumu olarak parasetamol etken maddesinin önemli noktalarına değindik. Umarım senin için faydalı olmuştur. Sağlıklı günler:)
Parasetamol nedir, ne işe yarar?
Reviewed by ÇAĞRI
on
Şubat 14, 2023
Rating:
Reviewed by ÇAĞRI
on
Şubat 14, 2023
Rating:
Hiç yorum yok