Anoreksiya Nervoza Nedir?

ANOREKSİYA NEVROZA NEDİR ?

     Anoreksiya Nervoza(AN) nedir? AN ilk olarak  yılında"Charles Lasque" ve ardından "William Gull" tarafından yayımlanan olgu serileri ile klinik bir patoloji olarak kabul edilmiş ve tıp literatürüne girmiştir(1). Temelde Kilo alımına karşı aşırı korku, sürekli kilo alımını güçleştiren davranışlar ve beden imge bozukluğu ile karakterize; çok düşük enerji alımına bağlı ciddi kilo kayıpları, tüm bunların sonucunda hem hasta hemde ailesi üzerinde önemli etkileri olan çok ciddi bir mental hastalıktır(2). Zayıf bedene sahip olmak isteği ne kadar güçlü ise şişmanlamaya duyduğu korku da bir o kadar fazladır. Bu durum hastayı çok katı diyetlere iter. Vücudun kendi içindeki faaliyetlerini sürdürmesi gereken enerji olarak tanımladığımız "Bazal Metabolizma Hızı" nın çok altında enerjiler  alırlar. Lakin bir anoreksiya hastası bununla da yetinmez kilosunu daha da düşürebilmek için kendi kendini kusturma, laksatif-diüretik(idrar ve dışkılama artırıcı ilaç grupları) kullanma gibi olumsuz yollara başvururlar. 

    2007 yılında Anna Kesi Rahkonen ve ark. Finlandiya'da 2545 kadın üzerinde yaptığı araştırmada göre Anoreksiyanın toplumda görülme sıklığı %2.2(55/2545) iken ergenlerde bu oran 0.3-0.7 arasında bulunmuştur(3). Fakat son yıllarda erken ergenlikte(<14 yaş) görülme sıklığı artmıştır. Erken ergenlikte ortaya çıkan anoreksiyanın ilerleyişinin ve iyileşme tahminlerinin daha kötü olduğu bildirilmektedir(4).

    Anoreksiya neden olur? Bu konu ile ilgili genetik, nörobiyolojik, psikosoyal gibi çok etken üzerinde  durulmuştur. Lisa L. Lilenfeld  ve ark yaptığı çalışmada 1. derece akrabaları içerisinde kadın AN hastası olan kişilerin olmayanlara göre AN olma riskinin 7-12 kat daha fazla olduğu görülmüştür(5). Ayrıca toplum baskısı, aile baskısı, arkadaş çevresinde alay edilmesi gibi faktörler Anoreksiya açısından önemli psikososyal etmenlerdir. 

     Anoreksiya Nervoza ile ilgili bahsetmek istediğim bir başka konu Blumia Nervoza(BN) ile çok karıştırılmasıdır. Blumia Nervoza, Anoreksiyadan yaklaşık 100 yıl sonra 1979'da keşfedilmiş bir psikiyatrik hastalıktır. Russel'ın ilk keşfettiğinde anoreksiyanın bir türevi olarak düşündüğü doğrudur(6). Fakat gerçekten anoreksiya ve blumia aynı hastalık mı? Kesinlikle değil. Temelde ikisi de psikiyetrik yeme bozukluğu olsada klinik özellikleri çok farklıdır. BN'da 3ayda en az 3 kere tıkınırcasına yemek atakları vardır. Burada bahsetmek istediğim ataklar "tatlı krizine girdim 1 kase reçel yedim" gibi bir şey değil gerçekten ne bulursanız yediğinizi düşünün normalde yenmeyecek şeyleri bile yerler. Hasta kontrolünü kaybeder. AN dan daha birçok farkı sayılabilir ama bence en önemli farkı pişmanlıktır. Blumia hastası hasta olduğunun farkındadır, atakları şiddetli karın ağrıları ve kusma ile biter. Bazen ağrısı geçmeyince kendini kusturabilir. Fakat tekrar söylüyorum ki atakları bittikten sonra çok pişman olur, bundan suçluluk ve utanç duyar. Anoreksiya hastası asla pişman değildir. Ona göre kendi doğru tüm dünya yanlıştır. Neyse Blumiya Nervozayı başka bir yazımda detaylarıyla işleyeceğim için daha fazla uzatmayayım. Şimdi de anoreksiya nervozanın tedavisinden bahsedelim.

                                            Anoreksiya Nervoza Tedavisi

 AN tedavisi tam multidisipliner bir şekilde yapılmalıdır. Yani psikolog-doktor-diyetisyen birlikte çalışmalıdır. Hastaneye yatırdıktan sonra hasta kilo alsın diye bir anda yüksek kaloriler verilemez. Unutulmamalıdır ki bu hastalar haftalarca belki aylarca çok düşük kalorilerle beslendiler. Bu nedenle malnütrisyona girerler. Chiara Chiuazzi ve ark. 13 AN hastası kadın ve 13 Kontrol grubu(sağlıklı kadın) ile birlikte yaptığı çalışmada AN hastası kadınların sağlıklı kadınlara göre anlamlı olarak fosfor, sodyum, kalsiyum mineralleri daha düşük bulunmuş. Fakat B2, A, C, B12 vitaminleri için iki grup arasındaki fark anlamlı bulunmamıştır. tabiki tahmin edildiği üzere bu 4 vitamin dışındaki vitaminler(D vit, E vit vs) AN hastalarında anlamlı bir biçimde düşük buılunmuştur(7). Tabi ki bu vitamin ve mineral eksiklikleri de başka sorunları getirir. Yani hasta hastaneye yattığında tek sorun çok zayıf olması değildir. Düşük sodyumdan ötürü hipotansiyonu vardır, Düşük kalsiyum ve D vitamini osteoporozu getirir. Düşük potasyum kalp sorunlarını getirir, düşük demir değerleri anemiyi getirir ve daha birçok sorunla yatar hastaneye ve çoğunlukla hastaneye yatma nedenleri de bu sorunlardır(8). Anoreksiya hastası yaptığı hiçbir şeyden pişman değildir. çok zayıf olmasından ötürü asla hastaneye gelmez. Bu sorunlar bir yerde onu yarı yolda bırakır(bayılmak, çarpıntı, kasılmalar gibi). Zaten bu sorunu hallettikten sonra da hemen ordan kaçmak isterler. İşte multidisipliner yaklaşım bundan ötürü gerekir.    Beslenme tedavilerine geçmeden önce dilerseniz AN'li hastalar nasıl beslenir ona bakalım:

    AN'li hastalar besinlerin kalori değerlerini çok iyi bilirler. Bu nedenle karbonhidrat ve yağ içeriği düşük, lif içeriği yüksek besinler tercih ederler. Ekmek, unlu mamüller, et tüketimleri nerdeyse yoktur ve veganlık bu hastalarda çok yaygındır. Bu hastalar katı gıdadan çok sıvı gıdaları tercih ederler. Çay, Kahve, düşük enerjili gazlı içecek tüketimleri çok fazladır(Bu içeceklerin birden kesilmesiyle hastalarda kafein yoksunluğu oluşabilir), bazı hastalar şişkinlik yapıyor diye sıvı tüketimini dahi kısıtlayabilir.  Kafalarında sürekli yemek tarifleri dönüp durur, ve çok güzel yemek yaparlar. Fakat eşine dostuna ikram eder kendileri yemezler(9). Yememelerinin sebepleri iştahsızlık değil kilo alma korkusudur. hastaların nasıl beslendiğini anladıysak beslenme tedavisinden bahsedebiliriz.

     Öncelikle anemnez almak çok önemlidir. Bu hastaların inançları, sosyokültürel konumu bilinmelidir. Bu hastalar gerçekten çok zor hastalardır. Herhangi bir tedavide ikna edebilmek, düzgün beslenmesini sağlamak çok zordur. Bu nedenle ölüm oranı yüksek psikiyatrik hastalıklardandır(10). O nedenle her adıma çok dikkat edilmelidir. Örneğin, bu hastaların et tüketimleri çok azdır fakat neden? Hastalığın getirdiği kilo alma korkusu mu, yoksa hasta vegan mı. Eğer hastanın et yememesinin sebebinin veganlık olduğu bilinmeden et verilmeye çalışılırsa bu tedavi için büyük risktir. Gerektiğinde vitamin, mineral takviyeleri yapılmalıdır. Ciddi malnütrisyonda olan hastalara yüksek kaloriler verilmemelidir. Yoksa ölüm tehlikesi olan ve damarlarda osmolar yük yaratan refeeding sendromu gelişebilir(11). Gerekirse, Nazogastrik tüp hatta çok zorda kalınırsa damardan besleme dahi yapılabilir.

    BODYFARMASİ'nin bu yazısında anoreksiya nervoza hastalığına değindik diğer yazılarımız için takipte kalın.

KAYNAKLAR

1)Seda Aybüke SARI. Ergenlerde Yeme Bozuklukları Yönetimi. Researchgate. 2020

2)Necati Serkut BULUT, Neşe YORGUNER KÜPELİ, Gresa Çarkaxhiu BULUT, Volkan TOPÇUOĞLU. Anoreksiya Nervoza'da Psikososyal Tedaviler. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar. 2017:9(3);329-345.

 

3)Anna Keski RAHKONEN, Hans W. HOEK, Ezra S. SUSSER ve ark. Epidemiology and Course of Anorexia Nervosa in the Community. Am J Psychiatry. 2007:164(8);1259-1265

4)Gonca ÖZYURT, Yusuf ÖZTÜRK, Aynur PEKCANLAR AKAY.  Ergenlerde Yeme Bozuklukları ve Yemek Bozukluklarının Psikoterapik Tedavisinin Gözden Geçirilmesi. Çocuk ve Gençlik Yurt Sağlığı Dergisi. 2017:24(1);81-96

5)Lisa R LİLENFELD, Walter H KAYE, Catherina G Greeno ve ark. A Controlled Family Sutudy of Anorexia Nervosa and Blumia Nervosa. Arch Gen Pschiatry. 1998:55(7);603-610.

6)Dr. Erhan BAYRAKTAR, Dr. Yusuf ALPER. Blumia Nervosa. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni. 1991:1(3); 34-39

7)Chiara CHIURAZZI, Rosa SAMARKO, Lolanda CIOFFI ve ark. Adequacy of Nutrient Intake in Woman with Restrictive Anorexia Nervosa. Nutrient. 2017:38;80-84

8)Tuğba GÜNDOĞDU, Nilüfer ACAR TEK, Anoreksiya Nervoza Hastalarında Enerji Harcanmasının Belirlenmesinde Kullanılan Yöntemler. SDÜ Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019:10(3);320-326

9)Doç. Dr Bülent SAKA. Anoreksiya Nervoza ve Beslenme ve Destek Tedavisi. 2015

10)Maria TERESA PLANA, Susana ANDRES, Sonia ROMERO ve ark. Long-Term Outcome and Psychiatric Comorbidity of Adolescent-Onset Anorexia Nervosa. Clinical Child Psychology and Psychiatry.2020:25(1);33-44